Wędrówki po Austrii. Zamek Artstetten

Zamek Artstetten - Arcyksiążę Ferdynand i jego historia

28 czerwca 1914 r.

Ulicami Sarajewa przejeżdża kolumna 6 samochodów. Nagle z tłumu zgromadzonego przy trasie ich przejazdu ktoś rzuca granat. Kierowca samochodu wykonuje manewr, który powoduje, że granat odbija się od dachu samochodu i wpada na kolejny pojazd w kolumnie. Granat rani wiele osób, również postronnych widzów. Arcyksiążę Ferdynand, na którego zorganizowano zamach, jedzie dalej, ale w innej części miasta dopada go kolejny zamachowiec. Młody Serb Gavrila Princip strzela do Ferdynanda i jego żony Zofii. Oboje umierają w wyniki postrzałów. Tłum próbuje zlinczować Principa, ale policja do tego nie dopuszcza. Princip zostaje skazany na 20 lat ciężkiego więzienia, którego nie przeżył.

Franciszek Ferdynand Habsburg

Syn arcyksięcia Karola Ludwika (brata cesarza Franciszka Józefa), nie był lubiany przez wuja-cesarza. Na dodatek ożenił się z kobietą spoza swojej sfery. Zofia von Chotek, czeska szlachcianka, nie była właściwą osobą do zaślubienia arcyksięcia. Ten jednak uparł się i ślub odbył się. Jego żona do końca życia (i po śmierci) była traktowana w kręgach cesarza jak trędowata. Dlatego ich śmierć była bardzo na rękę panującemu. Nie przeszkadzało to mu wykorzystać zamachu jako pretekstu do rozpoczęcia wojny.
W 14. rocznicę ślubu małżonkowie pojechali do kurortu Ilidža. Po mszy pojechali pociągiem do Sarajewa, po czym przesiedli się do samochodu. Mieli świadomość, że przejazd będzie niebezpieczny…

Zamek Artstetten

Arcyksiążę Ferdynand na co dzień mieszkał z żoną w Konopiště, wspaniałym pałacu w środkowych Czechach. Zamek Artstetten, który Ferdynand dostał w 1889 r. od swojego ojca, był ich letnią rezydencją. Ferdynand przebudował pałac i park pałacowy. Obecny kształt pałacu z charakterystycznymi 7 wieżami, jest taki, jakim pozostawił go arcyksiążę.
Zamek stoi na stoku wzgórza ponad Dunajem, widać go z wielu miejsc znad rzeki (mniej więcej w połowie drogi między Melk a Ybbs an der Donau). Dojazd jest stromy, trzymam kciuki za docierających tu na rowerach:)

Muzeum

Zamek jest nadal prywatną własnością rodziny Hohenberg (takie nazwisko nadał cesarz księżnej Zofii) i wykorzystywany jest na cele mieszkalne. Spora część zamku jest jednak przeznaczona na muzeum poświęcone życiu i działalności arcyksięcia Ferdynanda.
Zaraz przy wejściu natrafiamy na samochód, Gräf & Stift 28/32 Doppel Phaeton, kopię pojazdu, którym wyruszył w swoją ostatnią podróż. Oryginał znajduje się podobno we wiedeńskim Muzeum Wojskowości, ale tej informacji jeszcze nie sprawdziłem osobiście.

Eksponaty muzeum to po prostu rodzinne pamiątki rodziny Hohenberg. Chodzimy po pałacu śladami jego dawnych właścicieli, wiele tu bardzo osobistych pamiątek po rodzinie arcyksięcia. Zabawki dzieci, przedmioty codziennego użytku, pamiątki z podróży. Ferdynand był m.in. zapalonym myśliwym, więc znajdziemy tu też kolekcję trofeów myśliwskich. Jego związek z marynarką wojenną (był m.in. admirałem) zaowocował kolekcją obrazów marynistycznych.

Największe emocje wzbudza ekspozycja dotycząca przebiegu zamachu w Sarajewie. Zdjęcia, dokumenty, opis zdarzeń, sprawiają, że sami przeżywamy tragiczne wydarzenia sprzed ponad 100 lat.

Przechodząc przez kolejne sale ekspozycyjne zwraca uwagę ubogi wystrój architektoniczny wnętrz. O ile muzeum jest wypełnione eksponatami, to sam budynek jest wyczyszczony z ozdób. Otynkowane ściany są pozbawione ozdób, plafonów, sztukaterii. Jak w zwyczajnym, współczesnym domu, po prostu gołe ściany.

Kościół

Do pałacu przylega kościół św. Jakuba Starszego. Pierwotnie gotycki, w XVII w. przebudowany w stylu barokowym. Arcyksiążę Ferdynand zlecił z kolei przebudowę kościoła w stylu historycznym. Prawdziwie eklektyczne jest wyposażenie kościoła. Pierwotny ołtarz główny został przez arcyksięcia usunięty. W jego miejscu stoi wczesnobarokowy ołtarz sprowadzony z Kitzbüchel. Przedstawia on wniebowzięcie NMP, ale największą postacią jest tu św. Barbara. Pozostała część wyposażenia świątyni to mieszanina elementów z wcześniejszych wieków (np. ławki z ok. 1700 r., czy chrzcielnica w XVIII w.) i dostawek z czasów Ferdynanda (np. ambona). Ciekawy jest też dwupiętrowy chór ze współczesnymi organami.

Krypty

Po zwiedzeniu muzeum trzeba udać się do krypty grobowej. Znajduje się ona pod kościołem, ale wchodzi się doń z zewnątrz (istniejące też zejście z prezbiterium kościoła jest niedostępne turystom). W sarkofagach spoczął tu arcyksiążę i jego żona. Miejsce to było już przygotowane wcześniej, przez samego arcyksięcia. Ferdynand, mając świadomość, że jego żony nie pochowają wraz z innymi członkami rodziny cesarskiej, postanowił spocząć kiedyś wraz z nią w Artstetten. Na pewno nie spodziewał się, że nastąpi to tak szybko. Krypta była w 1956 r. rozbudowana i od tego czasu stała się kaplicą grobową członków rodziny Hohenberg.

Park

Ostatnim punktem wizyty w zamku jest spacer po zabytkowym parku. Zasadniczy wygląd parku (w formie angielskiego parku krajobrazowego) pochodzi z lat 60. XIX w., ale w kolejnych dekadach był przebudowywany. Między innymi wspaniała aleja kasztanowców oraz basen, pochodzą z czasów Karola Ludwika. Park jest udostępniony zwiedzającym częściowo, reszta ma charakter prywatny. Zwieńczeniem wycieczki może być odpoczynek w zamkowej kawiarni, która latem udostępnia również taras.

Post scriptum

Serb Gavrila Princip, zabijając "w imię wolności", zabił następcę tronu, który planował zbudować państwo federacyjne, dające w zasadzie wolność państwom bałkańskim.
100 lat po zamachu na arcyksięcia serbscy nacjonaliści stawiają Principowi pomnik w Sarajewie. Reżyser Emir Kustirica publicznie całuje pomnik i zapowiada starania o rehabilitację Principa. Kusturica, przyjaciel Putina, dzień przed najazdem Rosjan na Ukrainę przyjmuje posadę dyrektora Teatru Armii Rosyjskiej w Moskwie.